Prawo karne – podstawowe pojęcia

Prawo karne to zespół przepisów prawnych regulujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod grożbą kary kryminalnej. Określa ono nakazy oraz zakazy postępowania, czyny będące przestępstwem, zakres odpowiedzialności, a także sankcje w razie przekroczenia granic obowiązującego prawa.

---

Prawo karne (łac. ius poenale, ius criminale) ma wiele znaczeń i może być interpretowane na wiele różnych sposobów, uwzględniając przy tym różne kryteria. Najczęściej prawo karne jest rozumiane, jako: przedmiot regulacji prawnej, przedmiot badań naukowych czy też przedmiot wykładu na uniwersyteckich studiach prawniczych.

Kara kryminalna

Pod pojęciem „kara kryminalna” kryje się podstawowy środek przymusu przewidziany przez prawo karne. Kara kryminalna stosowana jest przez organ państwowy, czyli sąd, w wyniku negatywnego ocenienia zachowania podejrzanej o przestępstwo osoby. Ten środek przymusu stosuje się w celu ochrony podstawowych wartości społecznych. Zastosowanie kary kryminalnej pociąga za sobą względem przestępcy konsekwencje moralne lub ekonomiczne. Kodeks karny https://www.profinfo.pl/prawo-karne/ przewiduje między innymi takie kary, jak: grzywnę, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotnie pozbawienie wolności (art. 32 k.k.).

Przestępstwo

Według prawa za przestępstwo uznaje się czyn człowieka, który jest:

• zabroniony pod grożbą zastosowania kary przewidzianej przez ustawę,

• bezprawny, a więc wyczerpujący przesłanki określone w przepisach karnych,

• zawiniony, czyli sprawca działał umyślnie (zamiar bezpośredni) lub dopuszczał możliwość popełnienia przestępstwa (zamiar ewentualny) czy też nieumyślny w momencie gdy popełnił przestępstwo na skutek nie zachowania odpowiedniej ostrożności w konkretnej sytuacji, pomimo tego, że mógł przewidzieć konsekwencje swojego działania,

• społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy.

Okoliczności wyłączające winę

Okoliczność wyłączająca winę sprawcy czynu zabronionego, obok okoliczności wyłączających bezprawność czynu i okoliczności wyłączających społeczną szkodliwość czynu stanowią podstawę do wyłączenia odpowiedzialności karnej sprawcy. Okoliczności takie nie sprawiają, że czyny, jakich dopuścił się sprawca są w majestacie prawa legalne, lecz z uwagi na brak winy, nie prowadzi do możliwości zastosowania odpowiedzialności karnej wobec niego.

Kontratyp

Kontratyp to określone prawem okoliczności, które z uwagi na brak szkodliwości lub niecelowości karania uchylają bezprawność podjętych w ich ramach czynów, które wypełniają ustawowe znamiona czynu zabronionego (np. obrona konieczna art. 25 k.k., stan wyższej konieczności art. 26 k.k.